Jika malam sebelumnya saya telah menginap di sebuah masjid di Taman Maluri malam tadi menginap pula di masjid ISTAC (Institut Antarabangsa Pemikiran dan Tamadun Islam) di Bukit Tunku. Kali ini saya keluar lambat sedikit ke majlis. Ini disebabkan kepenatan. Selepas menghadiri hari ke-2 persidangan semalam saya hadir majlis ilmu di ISTAC. Selepas Maghrib berkejar pula ke Setiawangsa untuk mengikut majlis agama berupa bacaan Ratib al-Attas dan Asmaul Husna. Selepas itu kembali ke ISTAC untuk bermalam di masjid.
Beginilah atur cara penuh bagi hari Khamis. Sesi pagi merupakan sesi ke-8 majlis secara keseluruhan...
8.30 pagi – 10.00 pagi : Sesi VIII Akal Budi dan Budaya Tinggi Bangsa Melayu
Pengerusi : YBhg. Datuk Zainal Abidin bin Borhan (Yayasan Karyawan)
Pembentang : Prof. Dr. Jelani bin Harun (Universiti Sains Malaysia, Pulau Pinang) - Manuskrip Perundangan Adat dan Ketatanegaraan Warisan Ketamadunan Melayu: Suatu Kajian Terhadap Undang-Undang Raja Nati dan Bayan al-Asma’ dalam Sejarah Kesultanan Kutai Kartanegara
Pembentang : Prof. Dr. Noriah Mohamed - Wanita dan Hati dalam Cerita Panji
Pembentang : Prof. Madya Dr. Baharrudin bin Zainal (Universiti Sultan Zainal Abidin, Kuala Terengganu) - Penyusunan Takwim Hijri dan Jadual Waktu Solat dalam Manuskrip Melayu
Pembentang : Dr. Riswadi bin Azmi (Universiti Malaysia Terengganu) - Adat dan Budaya dalam Manuskrip Al-Quran Alam Melayu
Sesi soal jawab
10.00 pagi : Minum pagi
10.30 pagi – 1.00 t/hari : Sesi X Adat Istiadat, Busana dan Akal Budi
Pengerusi : Dr. Zubir bin Idris (Universiti Kebangsaan Malaysia)
Pembentang : YBhg. Datuk Zainal Abidin bin Borhan (Yayasan Karyawan) - Naskhah Adat Istiadat Dan Ketamadunan Melayu
Pembentang : YBhg. Datuk Zainal Kling (Penyandang Kursi Raja-Raja Melayu, UiTM Shah Alam) - Adat dalam Naskhah Kerajaan Melayu
Sesi soal jawab
1.00 t/hari - 2.00 petang : Makan tengahari / solat
2.30 petang - 4.30 petang : Sesi IX Lightning Talk: Sembang Manuskrip Melayu
Pengerusi : Encik Ali Rashid (Timbalan Pengarah Kanan, PRLMN)
Encik Najmuddin bin Mohd Nawi (Presiden Grup Pengerak Tamadun Dunia (GPTD)
Encik Amer Hudhaifah bin Hamzah (Pelajar PhD, Universiti Malaya)
Puan Hafizah bte Iszahanid (Wartawan Berita Harian)
Sesi soal jawab
4.30 petang - 5.00 petang : Resolusi dan penutup
Ketika saya sampai pembentang ketiga, Profesor Madya Dr. Baharrudin bin Zainal daripada Universiti Sultan Zainal Abidin (UniSZA), Kuala Terengganu) sedang membawa tajuk "Penyusunan Takwim Hijri dan Jadual Waktu Solat dalam Manuskrip Melayu".
Ditunjukkan pelbagai jenis takwim (kalender) yang ada disebut dalam manuskrip Melayu. Diberikan senarai manuskrip yang mengandungi takwim...
Menurut Baharrudin terdapat banyak manuskrip Melayu mengandungi ilmu falak. Tapi cuma sedikit yang disenaraikan itu diketahui menyertakan takwim.
Sebagai makluman, saya dapat menyertakan banyak gambar slaid daripada dua orang pembentang sesi pagi...
Ini adalah hikmah disebabkan terlepas dua pembentangan awal. Kalau sempat tentu saya harus menyertakan gambar-gambar daripada slaid mereka juga sedangkan saya telah menghadkan tidak lebih 40 gambar boleh digunakan untuk mengisi sesebuah artikel.
Maka biar kebanyakan gambar tidak disertakan ulasan. Cukuplah apa yang anda sendiri boleh baca dengan mata kasar...
Pembentang ke-4 dan terakhir sesi pagi Dr. Riswadi bin Azmi membawa tajuk yang jelas kelihatan.
Beliau menunjukkan dahulu jangkauan negara-negara Afrika yang telah berjaya diIslamkan pada kurun-kurun awal...
Dinyatakan bagaimana kota Timbuktu di negara Mali pernah menjadi pusat pengajian Islam yang unggul suatu masa dahulu.
Namun kesan penting Islam yang banyak dipelopori oleh golongan Sufi telah dirosakkan atau dihancurkan oleh golongan pelampau...
Ditunjukkan bagaimana Quran telah disalin oleh para pelajar setelah menjadi hafiz termasuk di atas kepingan-kepingan kayu selain kertas...
Kemudian baru dibandingkan dengan penulisan atau penyalinan Quran di Alam Melayu...
Kajian Riswadi menunjukkan telah berlaku kesilapan dalam beberapa salinan Quran di Alam Melayu...
Selepas rehat bagi sarapan pagi saya kembali ke auditorium jam 11.26. Saya tak makan apa-apa pun kerana sedang berpuasa. Cuma ada hal membuatkan kembali sedikit lambat.
Telah bermula sesi tengah hari yang dilabelkan sebagai sesi ke-10 secara keseluruhan. Tapi saya lihat ini silap. Ia sebenarnya adalah sesi ke-9.
Tema sesi adalah "Adat Istiadat, Busana dan Akal Budi". Kelihatan Datuk Zainal Abidin bin Borhan daripada Yayasan Karyawan sedang membawa tajuk "Naskhah Adat Istiadat Dan Ketamadunan Melayu" tanpa menggunakan slaid. Disebutkan makna sebenar adat berdasarkan penggunaan asal dalam bahasa Arab yang membawa maksud kelaziman semulajadi seperti api itu panas (contoh saya). Maka adatnya api adalah panas. Baru dibezakan dengana makna adat yang orang biasa faham seperti adat dalam budaya masyarakat. Itu sebenar adalah adat yang diadatkan. Apabila dijadikan peraturan majlis jadilah ia adat istiadat.
Pembentang seterusnya, Profesor Datuk Dr Zainal Kling yang merupakan penyandang Kursi Raja-Raja Melayu di Universiti Institut Teknologi MARA (UiTM) Shah Alam juga tidak menggunakan slaid. Beliau membawa tajuk "Adat dalam Naskhah Kerajaan Melayu". Hal perbezaan antara adat sebenar, adat yang diadatkan dan adat istiadat dipanjangkan berserta apa yang dipanggil sebagai adat teradat. Adat boleh terbudaya, tetapi ada beza. Jika adat boleh diibaratkan seperti batu iaitu suatu objek semulajadi maka budaya ibarat tangga yang dibuat daripada batu. Ia bukan semulajadi tetapi dicipta manusia berdasarkan sesuatu yang sudah ada secara semulajadi.
Ini pula adalah sesi petang yang lebih merupakan perkongsian santai. Dalam atur cara ia disebut sebagai "Sesi IX Lightning Talk : Sembang Manuskrip Melayu". Sebenarnya ia adalah sesi ke-10, tetapi ditanda sebagai sesi ke-9. Nampaknya ini kebalikan daripada sesi pembentangan tengah hari yang ditanda sebagai sesi ke-10 walhal ia ke-9.
Kelihatan dari kanan ke kiri pengerusi sesi, Ali Rashid. timbalan pengarah kanan daripada PRLMN (saya tak tahu apa makna). Beliau diikuti 3 ahli panel, Najmuddin Mohd Nawi (Presiden Grup Pengerak Tamadun Dunia atau GPTD), Amer Hudhaifah Hamzah (pelajar PhD, Universiti Malaya) dan Hafizah Iszahanid (Wartawan Berita Harian). Mereka diminta bercakap tentang manuskrip berdasarkan pengalaman dan bidang masing-masing. Cukuplah perkongsian daripada saya tentang perjalanan majlis.
